Các đối tượng điều tra bị đánh ở trụ sở công an không còn là việc lạ nữa, thậm chí, sau nhiều vụ chết người, nhiều người đã thực sự tin rằng bước chân “vào đó” là lành ít dữ nhiều. Đa số người dân đều nghĩ mình thấp cổ bé họng, không thể làm gì được nên đành câm nín. Một số khác mạnh dạn hơn, làm đơn tố cáo công an lên… công an.

Ai cũng biết những thương tích đó từ đâu mà đến nhưng chẳng một ai có thể chứng minh được.

Chỉ có công an và người bị xét hỏi. Tất nhiên đây là khu vực làm việc của cơ quan điều tra, không thể cho ra vào tùy tiện, nhưng đó cũng chính là nguyên do tất cả hành động của công an tại đây “thần không biết, quỷ không hay”.

 Một cuộc lấy lời khai nghi can tại phòng điều tra

Chiều 25-12-2013, nghi can Đỗ Duy Việt (47 tuổi, ở xã Luận Thành, huyện Thường Xuân, Thanh Hóa) bị mời lên trụ sở công an huyện Thường Xuân để điều tra về vụ việc xâm hại tình dục trẻ vị thành niên. Tuy nhiên, trong quá trình tạm giữ để xét hỏi, người đàn ông này đã chết. Ông Nguyễn Văn Giáp, Trưởng Công an huyện cho biết ông Việt chết do… đột tử. Người nhà nạn nhân thì nói ông Việt sức khỏe rất tốt và đặt nghi vấn về cái chết bất thường của ông. Dù đã cố gắng khiếu kiện và tìm hiểu, cuối cùng gia đình ông cũng đành để sự việc chìm xuồng vì không có cách gì biết được sau khi ông bị bắt giữ đã xảy ra chuyện gì.

Nạn nhân Nguyễn Mạnh Hùng, 33 tuổi, tử vong trong trại tạm giam công an quận Hà Đông, Hà Nội cũng là một trường hợp chết không minh bạch. Ông Hùng bị tạm giam 11 ngày. Vào ngày tử vong, công an cho biết ông Hùng có biểu hiện tức ngực, khó thở nên đưa vào bệnh viện. Công an tuyên bố ông Hùng chết tại bệnh viện nhưng giám đốc bệnh viện khẳng định ông Hùng đã chết trước khi nhập viện. Theo lời người nhà, trên thân thể ông Hùng mười đầu ngón tay chân bầm tím, từ 1/3 đùi trở xuống đến bàn chân phù nề và thâm tím. Tuy nhiên, cơ quan cảnh sát điều tra công an Hà Nội bác bỏ đơn khiếu nại và kết luận ông Hùng chết do thiếu máu cơ tim cấp.

 Gia đình nạn nhân Ngô Thanh Kiều đem theo các ảnh chụp vết thương đến phiên tòa

Nhìn lại vụ việc Ngô Thanh Kiều bị đánh chết tại trụ sở công an thành phố Tuy Hòa tháng 5-2012, cho đến khi ra tòa, ngay chính lời khai của 5 công an khi đổ trách nhiệm qua lại xem ai đánh nạn nhân nhiều hơn chỉ là lời nói, không thể chứng minh. Khi 4 công an cùng lúc chỉ tội công an viên còn lại Nguyễn Thân Thảo Thành là người đánh vào đầu nạn nhân, gây chấn thương sọ não, dẫn đến tử vong thì coi như đó là chứng cứ. Hoàn toàn không có hình ảnh hay bất kì bằng chứng nào khác để minh định được và lời nói, thứ “gió bay” ấy lại trở thành chứng cứ thép.

Cho dù bị cáo Thành có kêu oan tới mấy thì cũng không thể tự mình chứng minh điều gì. Công an còn  không tự làm minh bạch được cho mình thì người dân còn bế tắc tới đâu?

4 bị cáo công an cùng chỉ tội bị cáo Thành (bìa trái). Bị cáo Thành liên tục phản đối nhưng đành bó tay vì không có nhân chứng khác  

Quan xử theo lễ, dân xử theo hình?

Ngày 28-2-2011, ông Trịnh Xuân Tùng đi xe máy không đội mũ bảo hiểm đến ga Giáp Bát, Hà Nội bị công an bắt dẫn về trụ sở công an phường Thịnh Liệt, quận Hoàng Mai. Đến tối ông Tùng bị bầm dập khắp người, tê liệt toàn thân. Ông được đưa đến bệnh viện Việt Đức mổ cấp cứu, bác sĩ xác định ông bị dập đốt sống cổ, đa chấn thương. 8 ngày sau ông Tùng chết.

Trước những chấn thương do ngoại lực không thể chối cãi, cơ quan điều tra công an Hà Nội phải vào cuộc. Cuối cùng, một công an viên là Nguyễn Văn Ninh bị truy tố về tội “cố ý gây thương tích”. Người nhà nạn nhân kêu gọi báo chí phản ứng dữ dội, đòi truy tố theo tội “giết người”. Sau đó, cáo trạng được sửa lại tội danh là “Làm chết người trong khi thi hành công vụ”. Việc định tội như vậy thực ra vẫn chưa đúng với tính chất vụ việc. Nhưng vì có cái cớ là nạn nhân bị bắt về để điều tra xét hỏi nên hành vi của công an lúc này được xem là đang làm nhiệm vụ.

Trong vụ này, nhiều nhân chứng giấu tên cho biết tham gia vào việc đánh ông Tùng ngoài Ninh còn có ba người khác, thế nhưng chỉ một mình Ninh bị truy tố. Những vụ việc tương tự, cụm từ “bỏ lọt tội phạm” thường xuyên được báo chí, luật sư nhắc đến. Chính bởi vì không có gì có thể xác thực được những ai tham gia, tham gia ở mức độ nào ngoài người trong cuộc, ở đây chỉ có nạn nhân và công an mà công an lại luôn chiếm số đông và nắm trong tay mọi công cụ để điều tra.

Cần có một bên thứ ba độc lập

Nếu cơ quan kiểm tra, xác minh những vụ việc mâu thuẫn giữa người dân và công an lại cũng là… công an thì có đảm bảo được tính công bằng cho người dân hay không?

Nạn nhân, nếu may mắn còn sống, cũng chỉ trưng ra được những vết thương trên cơ thể mình. Mà vết thương do ai đánh thì không thể làm rõ. Trường hợp nạn nhân đã “xui xẻo” mất mạng thì lời khai còn lại chỉ là công an và những người có liên quan đến công an.

Có thể thấy ở đây một vòng tròn khép kín, từ nơi xảy ra vụ việc, đến nơi điều tra, giám định thương tích, truy tố và xét xử… đều có mối liên quan hữu cơ với cơ quan công an. Như vậy, rất dễ nảy sinh nghi ngờ có sự bao che, xử nhẹ hoặc bỏ lọt tội phạm vì cả nể, thậm chí là các “áp lực” khó nói trong ngành.

Phải làm thế nào khi người dân bảo có, công an nói không? Cần có một sự công bằng và rõ ràng cho cả đôi bên trong khi cơ chế làm việc hiện nay tại các cơ quan điều tra đang chưa đảm bảo được điều đó.

Rõ ràng cần có một biện pháp để có thể kiểm soát được các cán bộ công an khi thực thi nhiệm vụ trong vòng tròn khép kín của họ. Việc này càng cần thiết nhằm phòng bệnh hơn chữa bệnh, nhắc nhở cho chính các cán bộ này không để cơn nóng giận của mình lấn át, để phải phạm vào tội “gây chết người khi thi hành công vụ”.

Biện pháp ấy là gì? Hiện các cơ quan hữu quan vẫn chưa tìm được câu trả lời. PLO mong nhận được những kiến giải của độc giả trên cả nước đóng góp ý kiến, đưa ra giải pháp để bảo vệ quyền lợi cho người dân. Qua đó, độc giả góp phần giúp cho pháp luật được thực thi công bằng cho tất cả mọi đối tượng, làm sao để xã hội này “thiên tử” phạm tội cũng sẽ bị xử như “thứ dân”.

Ai giúp dân chứng minh bị công an đánh

100% độc giả PLO cho rằng phải có một bên thứ ba độc lập, ngoài công an-nghi can, tham gia vào quá trình điều tra, xét hỏi để làm chứng và bảo vệ quyền lợi chính đáng cho cả hai bên.

 Vấn đề “Ai giúp dân chứng minh đã bị công an đánh?” nhận được sự quan tâm của đông đảo bạn đọc. Hàng trăm lượt góp ý gửi về, đóng góp ý kiến và đưa ra những giải pháp để nhằm hạn chế tối đa những trường hợp bức cung nhục hình tại trụ sở công an.

Kiến giải rất nhiều, nhưng tựu chung lại đều hướng đến một sự thay đổi trong quy trình điều tra. Điều này có nghĩa là phải sửa luật để mọi diễn biến trong quá trình xét hỏi đều là sự thật có thể chứng minh được.

Giám sát bằng camera

Đây là giải pháp được nhiều bạn đọc lựa chọn. Bạn đọc Vũ Hải Hà nói: “Nếu gắn camera giám sát trong phòng điều tra thì sẽ công bằng cho cả hai bên. Tránh tình trạng kẻ vu khống, người chối tội”. Đồng tình, bạn đọc Phạm Quốc Bảo, Công Lý… và nhiều bạn khác cũng cho rằng đây là giải pháp đơn giản và hữu hiệu nhất.

Giải pháp này hoàn toàn nằm trong khả năng của cơ quan điều tra. Chỉ cần bố trí một camera trong phòng hỏi cung, nếu có thể cho tiến hành luôn việc thu âm và đối chiếu băng ghi âm với biên bản để xác định độ chính xác, nguyên vẹn của lời khai. Các băng hình này sẽ được sử dụng khi có tố cáo về việc bức cung, nhục hình. Điều này đảm bảo cho cả hai bên, người bị bắt không sợ bị ép cung, điều tra viên không lo bị tố cáo oan.

 Phòng hỏi cung tại nhiều nước trên thế giới luôn có gắn camera ghi hình

Luật sư Đặng Dũng góp ý: “Ngay cả luật sư cũng bị làm khó huống hồ nghi can. Theo tôi gia đình bị can phải có thêm một luật sư hỗ trợ, đi cùng để làm chứng và khách quan trong trường hợp có tranh cãi. Phải có bên thứ ba chứng kiến việc hỏi cung hoặc có máy thu hình, thu âm. Đây là điều chúng ta phải làm ngay”.

Theo bạn đọc này, do nhà nước chưa thể trang bị các thiết bị này cho mọi tổ điều tra nên phần chi phí này có thể do gia đình hoặc luật sư chi trả. So với việc có thể tự bảo vệ mình thì đây là khoản chi phí chấp nhận được và chỉ cần luật cho phép, tin chắc bất cứ người dân nào cũng đồng ý thực hiện.

Luật sư vào làm việc ngay từ đầu

Nhiều độc giả dẫn chứng cách làm của các nước tiên tiến trên thế giới là cho phép luật sư tham gia ngay từ giai đoạn điều tra, xét hỏi. Người dân có quyền gọi luật sư để bảo vệ mình ngay khi bị dẫn độ về đồn công an. Tất nhiên, công an cũng không thể tiến hành bất cứ hành động nào trước khi luật sư có mặt.

Độc giả Nguyên Phi nói: “Tuyệt đối không bắt người đến trụ sở Công an khi chưa có người “giám hộ” chứng kiến lời khai, không được lấy lời khai khi chưa có giám hộ giám sát và quy định luôn người “giám hộ””.

Đề nghị cho luật sư tham gia ngay ở giai đoạn điều tra, xét hỏi

Bạn Bùi Quang Hưng bày tỏ thái độ bức xúc vì thực trạng bức cung hiện nay: “Ở nước ngoài, khi một người (chưa phải tội phạm, tức là chưa bị tòa tuyên án) đến cơ quan điều tra xét hỏi luôn có sự chứng kiến của bên thứ 3. Không biết vì sao ở nước ta ít thấy điều này? Bảo sao công an không lạm quyền khi điều tra xét hỏi vì có ai, hay cái gì khống chế khi họ mất bình tĩnh đâu?”.

Bạn đọc Võ Văn Tiến tỏ ra am hiểu về quy trình tố tụng, đưa ý kiến đánh đúng vào trọng điểm: “Luật tố tụng hình sự của Việt nam thiên về có lợi cho cơ quan công quyền. Luật chỉ cho phép luật sư tham gia tố tụng trong giai đoạn khởi tố. Còn giai đoạn điều tra thì không được. Như vậy bên thứ ba ở đây chính là luật sư. Những trường hợp bị chết tại trụ sở công an hầu hết trong giai đoạn thu thập chứng cứ (cấp phường xã) và điều tra (cấp quận huyện). Nên quy định quyền được giữ im lặng khi bị bắt, mọi lời khai khi chưa có luật sư tham gia hoặc người đại diện hợp pháp của bị can chưa ký vào biên bản lấy lời khai là vi phạm thủ tục tố tụng hình sự. Khi đó, việc ép cung hay mớm cung sẽ giảm đáng kể”.

Xác định tình trạng sức khỏe người bị bắt

 Phòng hỏi cung có sự giám sát chặt chẽ của nhiều bên, trong đó có luật sư, đảm bảo quyền lợi của người bị xét hỏi

Điều căn bản này có vẻ như đã bị bỏ qua. Đó là lý do khiến những người bị bắt vào trụ sở công an khi quay ra trên cáng cứu thương có thể được giải thích là do tình trạng sức khỏe không tốt từ trước, bị suy tim, đột tử, xơ gan, thiếu máu cơ tim v..v…mặc dù trước đó họ hoàn toàn khỏe mạnh.

Bạn đọc Trần Tấn Thông đề nghị trước khi tạm giữ và xét hỏi người phải kiểm tra y tế cho người bị bắt.

“Viện kiểm sát cần có mặt để giám sát quá trình điều tra và ghi nhận lại sơ bộ tình hình sức khỏe của nghi can, tham gia các buổi xét hỏi nghi can. Tôi ủng hộ tăng cường sự giám sát từ Viện kiểm sát”, bạn đọc Dlam nêu ý kiến. Đồng tình với quan điểm này còn có bạn Lê Xuân Thủy, bạn nói: “Khi đọc lệnh bắt người thì công an viên điều tra phải tự tay ghi rõ ”người lúc bị bắt là hoàn toàn bình thường…” và ký xác nhận. Sau khi giao cho điều tra viên khác cũng phải có biên bản bàn giao, ghi rõ thông tin này. Ngoài ra, khi được thả, người bị bắt cũng phải kí nhận tình trạng của mình không ai đánh đập,đầu độc hay …bỏ đói, khát…”.

Vấn đề nghiệp vụ và quyết tâm của ngành

Nhiều bạn đọc cho rằng giải pháp vẫn là nâng cao khả năng nghiệp vụ cho lực lượng công an. Ngoài ra, từng cá nhân trong ngành phải có quyết tâm bài trừ hiện tượng xấu bức cung, nhục hình ra khỏi quy trình điều tra, tố tụng.

 Cảnh sát điều tra bị nghiêm cấm dùng nhục hình, ép cung khi tra hỏi nghi can

“Việc chứng minh không ép cung, nhục hình là việc của công an chứ không phải người dân phải chứng minh điều đó vì làm sao người dân chứng minh được? Lãnh đạo và những người có liên quan của công an ở đó phải bị cách chức, kỷ luật thích đáng, bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Như vậy việc bị tạm giam, tạm giữ sau đó chết sẽ không còn xảy ra vì lãnh đạo, cán bộ công an điều tra sợ bị cách chức và truy cứu trách nhiệm”, bạn đọc TL kiến nghị.

Một ý kiến khác cũng cho thấy sự lòng tin của người dân vào cơ quan công quyền là điều cần phải xây dựng, bạn HungNguyen cho rằng Đảng và nhà nước phải thành lập một cơ quan độc lập để điều tra công an, như ở Hồng Kông là Sở liêm chính chuyên ngành điều tra các cán bộ công chức kể cả ngành công an quân đội.

Bất kể áp dụng giải pháp gì, bước quan trọng và giải quyết vấn đề từ gốc đó là nâng cao năng lực của điều tra viên. Việc điều tra xét hỏi phải đi từ lập luận, đến chứng cứ… căng thẳng hơn có thể là những đòn cân não giữa hai bên. Song tất cả chỉ nên là đấu trí, đấu lý, chứ không phải là đấu sức, nhất là khi “đối thủ” của công an đang bị còng tay hay bị vô hiệu hóa khả năng tự vệ vì sự sợ hãi.

Thay cho kết bài là ý kiến của bạn đọc Trần Ngọc Quới “để giải quyết được bài toán triệt tiêu ép cung, dùng nhục hình trong công tác điều tra tội phạm cần tiến hành đồng bộ rất nhiều biện pháp mới có thể đảm bảo quyền con người không bị xâm phạm khi bị bắt tạm giam để điều tra. Cần sự nghiêm túc và tâm huyết của những người làm luật và thực thi pháp luật”.

Đây cũng là kỳ vọng của người dân trong vấn đề này gửi đến các cơ quan chức năng. Ngoài các giải pháp, vấn đề chỉ được giải quyết khi có sự quyết tâm, thẳng thắn, minh bạch của cơ quan, theo lý, là nơi bảo vệ trị an cho xã hội, bảo vệ người dân khỏi bạo lực và bất công.

An Khương (tổng hợp)